Lees hierdie artikel as ‘n eboek.

Dis weer daardie tyd van die kwartaal wanneer ma’s naarstigtelik Googleloer opsoek na raad met hulle kinders se toesprake. In ‘n vorige bloginskrywing het ek redelik gal gebraak oor Graad 1’tjies wat nog nie kan lees of skryf nie, maar van wie verwag word om ‘n ATKV-toespraak te resiteer.

Dit lyk darem asof die Department van Onderwys of dalk die skole self herbesin het, want die afgelope paar jaar (sedert Covid met ons is) het die kinders in ons familie se toespraakformaat verander. Die jonger grade kry net ‘n onderwerp waaroor hulle ‘n minuut hoef te praat – wat ‘n baie meer sinvolle oefening is, want hulle kan baie van die werk self doen!

In hierdie skrywe gaan ek net op die kleiner grade fokus, want as hulle vroeg-vroeg toesprake (wat eintlik net praatjies is) onder die knie kry, sal hulle dit in die later grade met gemak self kan doen. Hier is stap-vir-stap raad vir pa’s en ma’s om sommer vinnig met toespraakmaak klaar te speel.

Graad 1 en 2

Gewoonlik stuur die onderwyser/es ‘n nota wat met die tema/s, lengte en moets en moenies vir elke toespraak aandui. Volg dié stappe om jou kind beide sy Afrikaanse en Engelse praatjies te leer doen:

Versamel informasie

• Lees vir jou kind die riglyne deur.
• Laat hom een van die temas kies – verkieslik een waaroor hy die meeste weet.
• Laat hom alles wat hy graag oor die onderwerp wil sê, vir jou opnoem.
• Luister aandagtig en vra hom vrae oor die onderwerp om sy denke te stimuleer.
• Indien nodig, Googleloer maar vir ‘n bietjie meer informasie as dit oor ‘n onderwerp is waar feite genoem moet word.
• Skryf elke punt neer.
• Skryf/tik nou ‘n elke punt in ‘n kort sin oor.
• Rangskik die sinne sodat dit ‘n goeie volgorde het.
• Maak seker die eerste sin trek aandag. Gebruik ‘n uitroep of humor.
• Help met ‘n bietjie humor in die toespraak.
• Skryf ‘n definitiewe laaste sin van een van die punte wat hy genoem het vir ‘n goeie einde.
• Lees die toespraak ‘n paar keer deur om te sien of dit ‘ritme’ het, sodat jou kind dit maklik kan weergee.
• Indien dit moeilik lees, maak veranderinge.
• Redigeer die stuk sodat dit foutloos is.
• Merk belangrike woorde in BOLD en/of gebruik kleur.

NOTA: 200 woorde lewer ongeveer ‘n 1,5 minuut toespraak, afhangende van die tempo.

Neem die toespraak op

• Gebruik die stemopnemer op jou foon en lees die toespraak voor. Sit stemtoonverandering in waar nodig, maar moet dit nie oordramatiseer, sodat jou kind soos ‘n papegaai klink nie.
• Speel dit oor en oor vir jou kind totdat hy die woorde uit sy kop ken.

Maak hulpkaarte

• Gebruik die getikte toespraak, vergroot die font, voeg spasies tussen natuurlike paragrawe in en knip die geskrewe toespraak in ‘n gepaste grootte vir die klein handjies.
• Nommer elke kaartjie. (Daar behoort tussen vyf en sewe kaartjies te wees.)

Oefen die toespraak

• Help jou kind om die toespraak op te sê met behulp van die kaartjie. Maak seker die nommers is groter as die sinne, sodat hy die volgorde maklik kan volg.
• Leer hom om oogkontak te maak terwyl hy praat en die kaartjies slegs ondersteunend te gebruik.
• Gebruik ten minste een hulpmiddel. Dit kan ‘n foto of ‘n speelding wees wat by die tema pas. Wys hom presies hoe en wanneer hy die hulpmiddel moet gebruik.

As julle al hierdie stappe volg, behoort hy goeie punte te kry – dalk self “half tien” soos ons Graadeentjie toe hy nege-en-‘n-half uit tien gekry het!

Graad 3 en 4

• Noudat jou kind gemaklik is met sinne skryf, kan hy al ‘n groter deel van die werk self doen.
• Volg die bogenoemde stappe, maar laat hy self sy sinne skryf.
• Doen die tik- en redigeerwerk en help met die rangskikking van die orde.
• Help ook met ‘n aandag-trek begin en ‘n goeie einde.
• Neem die toespraak in die kind se stem op as hy al goed genoeg lees. (Doen dit andersins self.)
• Laat hy die toespraak leer totdat hy dit vlot kan lewer.
• Maak genommerde kaartjies ter ondersteuning en fokus op oogkontak en dat hy nie die hele toespraak aflees nie.
• Gebruik hulpmiddels.

Graad 5 en hoër

• Jou kind behoort nou langer praatjies/toesprake self te kan skryf. Vra vrae en speel duiwelsadvokaat om jou kind te leer om beredeneerd te dink.
• Sit hand by met veilige internetsoektogte en gee raad oor struktuur en volgorde.

Hier is ‘n voorbeeld van ‘n struktuur van ‘n redenaarstoespraak.

Kliek hier vir persone wat hulp verskaf met die skryf van redenaarstoesprake vir jou ouer kinders en kry hier wenke as hy dit self skryf.

***

Voorbeeld van ‘n Afrikaanse praatjie

As my boetie bad

(voorbeeld van toespraakkaartjies)

1

Dis net sploesh-splash, sploesh-splash

wanneer my boetie bad

en dan is alles sopnat!

2

My boetie is vyf jaar oud

en ek en hy bad elke aand saam.

3

Party aande speel ons lekker

met ons bootjies in die water,

maar ander aande raak hy heeltemal laf!

4

Dan wil hy in die bad duik of lê

en dan vat hy soveel plek

dat ek met my boud

op die prop moet sit! Dis eina!

5

Sommige aande stoei ons in die bad

en dan sien jy net water spat!

Ek klim gewoonlik maar vroeër uit

sodat hy lekker alleen verder kan speel.

6

Hy maak dan sy hele kop vol skuim

en blaas borrels daarmee!

7

Dis nie altyd lekker om saam met my kleinboetie

in die bad te wees nie,

maar dis darem lekker om te sien

hy geniet sy badtyd terdeë!

***

Voorbeeld van ‘n Engelse praatjie

My Superpower

(Example of speech cards)

1

Superheroes are very cool!

Superman is strong and can fly.

Batman is rich and clever.

Spiderman can swing between buildings.

And Ant-Man is small enough to get in anywhere.

2

Most superheroes have only one or two superpowers.

They save people’s lives and do brave deeds.

I like watching movies about superheroes

and my little brother dresses up as Spiderman every day!

3

I love superheroes and I like what they do,

because they always beat the bad guys.

But the thing with superheroes is

that they are only imaginary.

4

I sometimes dream about having superpowers.

I would love to be strong

or to fly

or to shrink myself

or make myself big,

but I can’t,

because I am a real person

and not living in a movie or a book.

5

But we can have superpowers

and we are better than superheroes,

because we are real!

6

All we have to do is

find our superpowers.

7

I like to be kind

and to be helpful.

I like to comfort people when they are sad.

So, I think my superpower is to help people

and I always want to use it

to make people around me happy.

Vir ‘n meer volledige uiteensetting van toesprake vir redenaarskompetisies, lees hierdie bloginskrywing en volg hierdie wenke.

Kliek hier vir hulp met die skryf van redenaarstoesprake vir jou ouer kinders.

***

© 2021 Fielies De Kock

Vrou, ma, blogger. My kinderboek, Yeovangya’s Quest, en my en ons seun se eerste boek saam, 125 Creative Writing Prompts for Petrolheads, is op Amazon beskikbaar.