Dis weer daardie tyd van die kwartaal wanneer ma’s naarstigtelik Googleloer opsoek na raad met hulle kinders se toesprake. In ‘n vorige bloginskrywing het ek redelik gal gebraak oor Graad 1’tjies wat nog nie kan lees of skryf nie, maar van wie verwag word om ‘n ATKV-toespraak te resiteer.
Dit lyk darem asof die Department van Onderwys of dalk die skole self herbesin het, want die afgelope paar jaar (sedert Covid met ons is) het die kinders in ons familie se toespraakformaat verander. Die jonger grade kry net ‘n onderwerp waaroor hulle ‘n minuut hoef te praat – wat ‘n baie meer sinvolle oefening is, want hulle kan baie van die werk self doen!
In hierdie skrywe gaan ek net op die kleiner grade fokus, want as hulle vroeg-vroeg toesprake (wat eintlik net praatjies is) onder die knie kry, sal hulle dit in die later grade met gemak self kan doen. Hier is stap-vir-stap raad vir pa’s en ma’s om sommer vinnig met toespraakmaak klaar te speel.
Graad 1 en 2
Gewoonlik stuur die onderwyser/es ‘n nota wat met die tema/s, lengte en moets en moenies vir elke toespraak aandui. Volg dié stappe om jou kind beide sy Afrikaanse en Engelse praatjies te leer doen:
Versamel informasie
Lees vir jou kind die riglyne deur.
Laat hom een van die temas kies – verkieslik een waaroor hy die meeste weet.
Laat hom alles wat hy graag oor die onderwerp wil sê, vir jou opnoem.
Luister aandagtig en vra hom vrae oor die onderwerp om sy denke te stimuleer.
Indien nodig, Googleloer maar vir ‘n bietjie meer informasie as dit oor ‘n onderwerp is waar feite genoem moet word.
Skryf elke punt neer.
Skryf/tik nou ‘n elke punt in ‘n kort sin oor.
Rangskik die sinne sodat dit ‘n goeie volgorde het.
Maak seker die eerste sin trek aandag. Gebruik ‘n uitroep of humor.
Help met ‘n bietjie humor in die toespraak.
Skryf ‘n definitiewe laaste sin van een van die punte wat hy genoem het vir ‘n goeie einde.
Lees die toespraak ‘n paar keer deur om te sien of dit ‘ritme’ het, sodat jou kind dit maklik kan weergee.
Indien dit moeilik lees, maak veranderinge.
Redigeer die stuk sodat dit foutloos is.
Merk belangrike woorde in BOLD en/of gebruik kleur.
NOTA: 200 woorde lewer ongeveer ‘n 1,5 minuut toespraak, afhangende van die tempo.
Neem die toespraak op
Gebruik die stemopnemer op jou foon en lees die toespraak voor. Sit stemtoonverandering in waar nodig, maar moet dit nie oordramatiseer, sodat jou kind soos ‘n papegaai klink nie.
Speel dit oor en oor vir jou kind totdat hy die woorde uit sy kop ken.
Maak hulpkaarte
Gebruik die getikte toespraak, vergroot die font, voeg spasies tussen natuurlike paragrawe in en knip die geskrewe toespraak in ‘n gepaste grootte vir die klein handjies.
Nommer elke kaartjie. (Daar behoort tussen vyf en sewe kaartjies te wees.)
Oefen die toespraak
Help jou kind om die toespraak op te sê met behulp van die kaartjie. Maak seker die nommers is groter as die sinne, sodat hy die volgorde maklik kan volg.
Leer hom om oogkontak te maak terwyl hy praat en die kaartjies slegs ondersteunend te gebruik.
Gebruik ten minste een hulpmiddel. Dit kan ‘n foto of ‘n speelding wees wat by die tema pas. Wys hom presies hoe en wanneer hy die hulpmiddel moet gebruik.
As julle al hierdie stappe volg, behoort hy goeie punte te kry – dalk self “half tien” soos ons Graadeentjie toe hy nege-en-‘n-half uit tien gekry het!
Graad 3 en 4
Noudat jou kind gemaklik is met sinne skryf, kan hy al ‘n groter deel van die werk self doen.
Volg die bogenoemde stappe, maar laat hy self sy sinne skryf.
Doen die tik- en redigeerwerk en help met die rangskikking van die orde.
Help ook met ‘n aandag-trek begin en ‘n goeie einde.
Neem die toespraak in die kind se stem op as hy al goed genoeg lees. (Doen dit andersins self.)
Laat hy die toespraak leer totdat hy dit vlot kan lewer.
Maak genommerde kaartjies ter ondersteuning en fokus op oogkontak en dat hy nie die hele toespraak aflees nie.
Gebruik hulpmiddels.
Graad 5 en hoër
Jou kind behoort nou langer praatjies/toesprake self te kan skryf. Vra vrae en speel duiwelsadvokaat om jou kind te leer om beredeneerd te dink.
Sit hand by met veilige internetsoektogte en gee raad oor struktuur en volgorde.
I remember my pre-school growing up years in two phases – a phase where we lived on two farms, although I actually only remember the second farm. Of the first I only have two memories – one where I received my soft toy monkey and namesake, Fielies, as a Christmas gift around my third birthday (yes, I actually remember getting the present and opening it) and the other where my sister, twelve years older than me, ignored my mother’s instructions and gave me Coke-Cola in a baby bottle, even though I wasn’t supposed to having Coke or be drinking bottle anymore.
Of the second farm I have many happy memories, much of them involving my brother, father and grandfather.
The second phase was living in the neighbouring town. Here my memories contain mostly our house, my brother who was nine years older than me and in high school in the next town during the week – and my grandfather’s shop.
My grandfather sold stationary, fireworks and also gifts and gift cards in his shop. My grandfather and grandmother taught me to read and write numbers and I helped them put handwritten prices on the products in the shop. This made me feel very smart. But what didn’t make me feel smart was that although I could write numbers, I couldn’t read letters. The gift card display cupboard filled with Helen Steiner Rice cards made me realised that. The cards were different than the other cards in the sense that they didn’t only have words inside the cards, but also on the outsides.
I was fascinated by these little symbols that, when put together with other sets of letter combinations, formed words. I was even more amazed by the fact that so many different words could be formed by using those letters. And with that, if you know how, one could make sentences using all kinds of different words. And these sentences became the keys to creating other worlds. Worlds full of stories.
To overcome my frustration I sometimes asked my grandmother or grandfather to read me some of the cards instead of a storybook. I didn’t understand much, because the words confronted emotions and life experience I could yet identify with. But what I did get, was the wonderful rhythm of the rhyme that made those words sound as beautiful as a symphony in my ears. I could just listen and listen. As soon as I learned to read in school, I used Helen’s cards to practice my reading.
Then one day a new order from the big city arrived which got mixed up somewhere and the shop got someone else’s order and to my shock and wonder I found out that Helen was speaking English too! I could now practice my English reading too. It paid its dividends, because my English spelling became very good and my vocabulary grew beyond my second language reading book’s arsenal. I won’t comment on my speaking ability though because in our town no one spoke English. There were Afrikaans, Tswana, Portuguese and Lebanese people living there, but somehow no one spoke English!
Only many years later I learned to my surprise that Helen Steiner Rice (I thought the name was a bit foreign) wasn’t a nice Afrikaans speaking boere antie (Afrikaner/farmer aunty), but actually a very nice American woman who started writing greeting cards when she took over a greeting card company and she realised the need for cards with feel good messages.
Although Helen was dubbed ‘Ambassador of Sunshine’ at the Gibson Art Company in Cincinnati, she didn’t only know the sunny side of life. Her father died when she was young and instead of pursuing her dreams, she helped her family survive. She married a young business man who lost everything in the 1929 New York stock market crash and was left widowed at age 32 after he took his own life due to depression related illness. But she became a successful business woman and ran the greeting card company for forty years, while keep writing her beautiful poems and unknowingly taught a little Afrikaans girl how to read, first in Afrikaans and then in English. And then to write. First in Afrikaans and then in English.
Thank you, Mrs. Helen Steiner Rice, for unlocking the world of words for me.
PS: You can read the story of Helen Steiner Rice here.
PPS: I found out today that either Google doesn’t know everything or that I don’t know how to get the information I need out of Google. I tried to find out who was responsible for the translation of Helen’s poems into Afrikaans, but I couldn’t. I also tried to find out into how many languages her work is translated into. I’m still searching. If you have more information on this, please comment.
VRYWARING: The Writing Club/Die Skryfklub het geen amptelike verbintenis met die ATKV, óf tree as spreekbuis vir hulle op, óf doen reklame namens die organisasie nie. Die rede hoekom soveel van hulle hulpbronne in hierdie les genoem word, is omdat hulle aktief die Afrikaanse taal bevorder (wat Die Skryfklub ook ondersteun en nastreef) en hulle nou met skole saamwerk in hierdie verband.
Dit grief my dat Graad 1-leerders ‘n toespraak gereed moet hê twee weke nadat hulle vir die eerste keer skool toe is. Hulle kan nog nie eens self lees of skryf nie! So, wie doen hulle werk? Jy, natuurlik!
Ek sal nie dieper in my opinie van die skoolsisteem ingaan nie, maar tot die punt kom en jou ‘n paar idees gee om jou te help om jou kinders se toesprake te skryf. Sodoende, wil ek jou help om so min as moontlik onnodige tyd daaraan te spandeer, maar belangrikste van alles is dat ek jou wil help om jou kinders te leer om hulle eie toesprake te kan navors en skryf (sodra hulle kan lees en skryf… #sarkasties)
Dit blyk asof staats- en redenaarskole in Suid-Afrika meestal die ATKV-riglyne vir redenaars volg. Vir die jaar se temas, hoe lank die toesprake moet wees en ander hulpbronne, besoek hulle webwerf by https://www.atkv.org.za/af/taal/redenaars/atkv-redenaars-temas-2016.
Soos uit bestaande voorbeelde van toesprake blyk, is daar ‘n duidelike en eenvoudige struktuur wat gevolg kan word om ‘n praatjie te skryf. Die inhoud, tema en lengte hang van die ouderdomsgroepe af.
Hierdie skrywe is geensins daarop gemik om ‘n in-diepte studie of les oor toespraakskryf te wees nie, maar bloot ‘n hulpmiddel om besige ma’s te help.
Jy is dus baie welkom om hierdie wenke gratis, vry en verniet met jou vriendinne te deel. Moet asseblief net nie jou eie besigheid daarmee begin en dit verkoop nie. 🙂
Stuktuur van ‘n toespraak
Die basiese struktuur van ‘n redenaarstoespraak bestaan uit:
Die ‘kop’ van die toespraak
‘n Aanhef
Hierdie is basies net die ‘groet’ van die voorsitter (wat deesdae net in die manlike aanspreekvorm) is.
Inleidende paragraaf
In hierdie paragraaf word die tema aangespreek, sodat die voorsitter, gehoor, beoordelaars weet wat beredeneer gaan word.
‘Groet van die gehoor’
Voordat die beredenering begin, erken die spreker eers die gehoor se teenwoordigheid (“Dames en here” of “Seuns en dogters” of (“Dames en here, seuns en dogters” )
Die ‘lyf’ van die toespraak
Inhoud
Hierna volg drie of meer paragrawe na gelang van tema, tyd en ouderdomsgroep, waarin die tema beredeneer word. Elke paragraaf moet die volgende bevat:
‘n Standpunt of opinie oor die onderwerp, met ander woorde, jou (die kind s’n) mening oor die onderwerp. Jy sal eers hiermee moet help. (Lees meer onder Wenke.)
Elke punt wat gemaak word, moet met ‘n rede daarvoor of daarteen ondersteun word.
Ter stawing hiervan moet ‘n aanhaling (persoon, boek, gesegde ens.) en/of ‘n feit (met detail van herkoms – bron, datum, omstandighede ens) ter ondersteuning aangebied word.
Die ‘bene’ van die toespraak
Afsluitingsparagaaf
Die een been bestaan uit die afsluitingsparagraaf. Hierin kom al die beredenering tot ‘n punt. Los drade word saamgevat. Die finale argument word versterk, maar geen nuwe feite word hier genoem nie. Die afsluiting moet weereens ondersteun word deur ‘n aanghaling of gesegde deur ‘n bekende/beroemde persoon.
Die ander been is die ‘dankie’-groet. Hier bedank die spreker die voorsitter en gehoor vir hulle aandag. ‘n Eenvoudige, ”Ek dank u, voorsitter”, of iets minder formeels, soos “Baie dankie vir u aandag, voorsitter, dames en here/seuns en dogters” sal doen. Party skole/klasse/groepe kan voorgesê word hoe om te eindig. Nota: Maak seker jou kind vra haar/sy onderwyser.
Hier is ‘n opsomming van die struktuur om naby te hou of dalk op jou kennisgewingbord te sit.
Hier is ook ‘n prentjie om die struktuur vir die kleiner kind te verduidelik, sodat sy beter kan verstaan en haar later te help om haar toesprake self te skryf.
Wenke
Wanneer jy die toespraak skryf, laat jou kind bysit. Laat hy jou help om die onderwerp te kies.
Wanneer daar op ‘n onderwerp besluit is, vra die kind om te probeer om sy menings oor die onderwerp te gee. Bv. Tema: Moet ons skoolklere dra?
Laat jou kind eerstens sê of hy daarvoor of daarteen
Laat hom om dan drie redes te gee vir sy standpunt.
Help hom dan soek na aanhalings, gesegdes en/of feite om sy standpunt te ondersteun.
(Hierdie is ‘n goeie oefening om deurentyd met jou kinders te doen. Betrek hulle by besluitnemings in die huishouding. Beredeneer dit om die etenstafel. Onthou die reël: vir elke mening MOET daar ‘n rede gegee word. Draai die situasie soms om en laat hulle die teenoorgestelde van hulle mening verdedig. Dit oefen hulle ‘dinkspiere’ en leer hulle ook om empatie met ander se standpunte/omstandighede te hê.)
Daar word van die kinders verwag om hulle toesprake uit hulle koppe te ken (asof die graadeentjies ‘n keuse het…).
Ek het gevind dat die maklikste manier om jou kind daarmee te help, is om die toespraak in jou (mamma) se stem op jou foon op te neem.
Oefen die toespraak ‘n paar keer vir jouself en voeg die verandering in stemtoon, nuanses, beklemtoning in, sodat dit kind dit kan hoor en so memoriseer. Onthou, die kind memoriseer presies soos hy/sy hoor.
(Die ‘voordra’ van hierdie toespraak is presies dit – voordrag, so dis baie vol drama en handgebare en nuanses. Laat jou kind die toespraak stukkie vir stukkie memoriseer en soveel as moontlik vir jou voordra. Jy kan hiermee help tot die beste van jou vermoë. As jou kind deurgaan na ‘n volgende rondte in die skool, sal die onderwysers verder help afrig.)
Skryf in eenvoudige, onopgesmukte taal, sodat dit gepas is vir die kind se ouderdomsgroep. Lees die toespraak ‘n paar keer oor en verbeter wat jy kan. Sny onnodige woorde uit en maak seker dat jy genoeg beredenering in het, asook aanhalings en/of feite by elke rede.
‘Breek’ die toespraak in baie kort lyne op (sien my voorbeelde), druk en knip dit uit en plak dit op kaartjies. Plak net drie lyne per kaartjie op, sodat die kind nie hoef te sukkel om te sien waar sy is nie. Nommer die kaartjies, sodat jou kind dit maklik self in volgorde kan plaas. Jy kan selfs die lyne per kaartjie nommer as jy dink dit sal help. Help haar dan om die toespraak te hou met behulp van die kaartjies. (Elke keer as ‘n kaartjie se inhoud klaar voorgedra is, plaas sy dit onderaan al die ander.)
Doen jou kinders die guns wanneer jy hulle beperk/verbied om sekere dinge te doen of wanneer jy sekere reëls instel deur aan hulle te verduidelik hoekom jy dit doen. Gee hulle een of twee of meer goeie redes en moenie jouself skuldig maak aan ons Afrikaners se “omdat ék so sê”-sindroom nie. Dit suig.
Kinders so klein as twee/drie kan verstaan dat hy een dag winkel toe kan gaan om ‘n swietie of ‘n speelding te koop en ‘n ander dag net mag rondkyk. Ek het dit getoets. As kinders gevolge kan verstaan, kan hulle jou reëls insien. Dit help hulle om nie so maklik rebels te wees nie en om vir hulleself te dink. Ons het denkende jongmense in ons land nodig. Voed asseblief vir ons ‘n paar op!
O, jinne, laat ek ophou voor ek preek.
Nog oefeninge om jou kind te help
Speel speletjies wanneer julle in die kar oppad is of in ‘n wagkamer moet wag.
Vra jou kind om die omgewing of ‘n voorwerp vir jou te beskryf. (Hoe dit lyk, wat jy daarmee doen, ens.)
‘Dwing’ jou kind om buite te speel, waar hy sy verbeelding moet gebruik.
Verbied digitale speletjies (rekenaar, foon, PS, Xbox ens) as die volgende dag ‘n skooldag is en beloon hulle met langer tye van ‘n uur en ‘n half op ‘n slag of so, tydens naweke en vakansies.
Maak ‘dinktyd’. Geen mens kan opinies hê sonder dat hy voorkeure of afkeure het nie. Ek ontmoet baie kinders wat nie weet waarvan hulle hou en waarvan nie. Ja, regtig. Ons kan nie opinies vorm as ons nie onsself ken of weet wat in die wêreld om ons aangaan nie. Die enigste manier om jouself te leer ken, is om gereeld tyd te neem om net te dink.
Maak dagdroomtyd. Met my skryfklubs doen ek ‘n les oor dagdroom. Daar het nog na elke werkwinkel ten minste een kind die volgende week teruggekom en gesê: “Ek weet nie hoe om te dagdroom nie.” Dis hartseer, want dis ‘n kind se enigste rêrige werk. In plaas daarvan om vir jou klein kindertjies ‘n fliek aan te sit om hulle besig te hou, laat hulle eerder hulle eie ‘opmaak’-stories speel. Hulle is baie goed daarmee, maar kinders word deesdae so geentertain, dat hulle nie meer hulle eie verbeelding het en hulleself kan entertain ‘n Goeie manier om kreatiwiteit aan te moedig is om een sinnetjie uit julle gesin se woordeskat te verban. Dit is: “Ek is verveeld..!” Daardie sinnetjie moet net op een manier beantwoord word: “’n Kind mag nie verveeld wees nie. Dink iets uit om te doen.” Hou vol daarmee. Dis ‘n gewoonte wat vinnig afgeleer word as ouers die moeite doen. En dan is dit natuurlik altyd goed om deur voorbeeld te lei…
Kinders en grootmense het ‘aftye’ nodig sodat ons breine kan rus en energie hernu. Maak tyd ten minste eenkeer per week vir die hele familie om niks te doen nie. Al is dit net vir twee ure. Verban selfone, TV en ander elektroniese goed en lê net leeg!
So, mamma, oor ‘n maand is dit tyd vir jou kinders se Engelse toesprake. Jy is nou toegerus om dit self te skryf. Pas net dieselfde beginsels toe. Byt vas, een van die dae leer jy hulle om dit self te doen!
Daar is ook baie Engelse webwerwe wat uitstekende hulp bied, maar dit verskil van hoe Afrikaanse skole dit doen. Persoonlik verkies ek eersgenoemde meer, want kinders word meer aangemoedig om hulle eie werk te doen, interessante onderwerpe te kies en meer vir hulleself te dink.
As jou kind een van daai oulike, bekkige, dramatiese outjies is en as ‘n kampioenredenaar ontluik, gaan jy baaaaaie toesprake in 12 jaar nodig hê. Leer hulle so gou as moontlik om hulle eie ding doen, maar help altyd met die taal, redenasies ens. en as jy vasbrand, is daar hulp op die volgende plekke.
Voorbeelde van toesprake (Hierdie toesprake is spesiaal vir twee kinders geskryf, so moet dit asseblief nie gebruik nie.)
Voorbeeld 1 Met grysheid kom die wysheid
Voorsitter,
Daar is ‘n spreekwoord wat sê dat grysheid wysheid bring. Is dit so? Dit is soms so. Maar ook soms nié.
Dames en here / Seuns en meisies,
Eerstens is daar ‘n verskil tussen slim en wys. Slim is as ‘n mens baie leer. Jy kan nog baie jonk en baie slim wees. Soos Bill Gates van Microsoft wat dit regkry om die hele wêreld op rekenaars te laat werk. Hy is baie slim, maar ook wys, want hy sê kinders moet baie lees. Ek weet nie of hy dit gesê het toe hy al grys was nie.
Die wetenskaplike, Albert Einstein, was baie slim én baie wys. Hy het moeilike probleme opgelos en ontdek hoe dinge werk. Hy het ook gesê dat verbeelding belangriker as kennis is. Al was hy grys, dink ek nie hy was dan ooit ‘n grootmens nie, want grootmense sê soms anders.
(En), voorsitter, Dan is daar my ouma, Antjie. Sy is grys én slim én wys. Sy is so wys, sy is sommer een van ‘n tweeling. Ouma Antjie kan koek bak en stories vertel en grappies maak en einas regdokter en baie mooi prente verf.
Dames en here / Seuns en meisies,
Daar is altyd uitsonderings. Jesus was die wysste van almal en Hy het hemel toe gegaan vóórdat Hy grys was. En soms as kinders iets ouliks sê, dan sê die oumas:
“Is sy nie te grys nie?!”
So, ek is nie heeltemal seker dat alle wysheid met grysheid kom nie. Maar één ding weet ek! Dit rym!
Baie dankie, voorsitter
Voorbeeld 2 Een vrot appel steek al die ander aan
Voorsitter,
Kan één ou klein appeltjie nou regtig ‘n hele boks vol appels vrot maak? Volgens die Bybel en baie slim mense, kan dit!
Dames en here, Appels en Pere / Seuns en meisies,
Op die webblad – todayifoundout.com – skryf Daven Hiskey dat ‘n slegte appel gewoonlik ‘n siekte het of dat dit oorryp is. Daardie één appel kan regtig al die ander appels om hom aansteek en vrot maak! Hy weet, want hy is ‘n baie slim man wat met met appels werk.
(Maar), voorsitter, Dié idioom praat nie rêrig van appels nie. Dit gaan eintlik oor slegte mense wat goeie mense leer om slegte dinge te doen. In 1 Korinthiërs 15 vers 33 in die Bybel staan: Slegte geselskap bederf goeie sedes. Die Bybel sal weet. Dis die slimste boek op aarde.
‘n Anonieme aanhaling sê dat ‘n mens se gesin jou eerste vriende is. Ons familie is die mense wat ons die liefste het. Hulle sal ons nie leer om slegte dinge te doen nie. So, as ons eerste vriende ons familielede is, sal ons nie vrot appels word nie!
Dames en here / Seuns en meisies,
Meneer George Washington was ‘n Amerikaanse president en nóg ‘n slim man. Hy het gesê dat dit beter is om alleen te wees as om slegte vriende te hê. Maar ek sê, kies van jongs af goeie vriende en jy hoef nooit alleen pret te hê nie! Is ek nie ook slim nie?
Fielies (Riëtte) De Kock 